Ağrıdağı Efsanesi'nden sözlü edebiyata "metinlerarası" bir yolculuk

Abstract

Son yıllarda, edebiyat dışı görsel kültür ürünleri de metinlerarası çalışmaların bir parçası olarak ele alınmaktadır. Sözlü edebiyat ürünleri ise, hâlâ metinlerarasılık kuramının dışında bırakılmaktadır. Kristeva, Genette, Barthes gibi kuramcıların metinlerarası ilişkileri yazılı edebiyat ürünlerine özgü bir durum olarak incelemeleri de sözlü kültür ürünlerinin uzun bir süre bu kuramın dışında kalmasının bir sebebidir. Yaşar Kemal’in Ağrıdağı Efsanesi adlı romanında ise, metinlerarası ilişkilerin kurulmasını sağlayan ortak motiflerin tümü sözlü edebiyat ürünlerine dayanır. Bu romanda, metinlerarasılık ilişkisinin kurulmasını sağlayan yöntemin anıştırma (allusion)’ olduğu görülür. Bu çalışmada, öncelikle metinde hangi sözlü edebiyat ürünlerine gönderme yapıldığı açıklanacak, sonra bu metinlerarası motiflerin romanda nasıl bir işlevi olduğu üzerinde durulacaktır. Son olarak metne, Yaşar Kemal’in kurduğu metinlerarası ilişkilerin bu romanda çoksesliliğin oluşmasına ve çeşitli söylemlerin çarpışmasına (heteroglossia) katkıda bulunup bulunmadığı sorusu sorulacatır. Recently, non-literary works such as works of visual culture have become objects of intertextual studies, while oral literature texts are still left out of this field of study; for critics such as Kristeva, Barthes and Genette regard intertextual relationships peculiar to written literature works. In The Legend of Mount Ararat by Yasar Kemal, all of the mutual motifs, providing for the establishment of intertextual relationships, are based on oral literature works. The method of intertextuality, preferred in the novel, is allusion. In this study, first of all the mutual interxtual motifs to which Kemal refers in the novel, are depicted in a detailed way. Secondly, it will be focused on the function of these mutual motifs in the novel. Lastly, it will be discussed that whether these intertextual relationships contribute to the development of polyphony and heteroglossia by means of intermingling of various discourses in the novel, or not.