Atasözlerinde metaforların işleyişi

Abstract

Metaforların atasözlerinde nasıl işlediği üzerine yapılan bu çalışma, metafor gibi anlamın örtülmesini sağlayan bir edebi sanatın atasözlerinde neden kullanıldığı sorusuna yanıt getirmeyi amaçlamaktadır. “Seçme” ve “yer değiştirme” işlemi olarak tanımlanan metafor, bir örtmeyi- anlamın örtülmesi- beraberinde getirir ve iletinin karşıdakine hemen, etkili bir şekilde aktarılmasını amaçlayan atasözleri için bu ilginç bir durumdur. Metaforların atasözlerinde kullanım nedenleri, onların bu söz formlarında nasıl işlediklerini de ortaya koymaktadır. Metaforun atasözlerindeki kullanımının şiirdekiyle karşılaştırmalı olarak incelenmesi bu iki alandaki kullanımın birbirinden farklı olduğunu göstermektedir. Atasözlerindeki metaforlar, bir gelenek içinden gelmezler. Denilebilir ki her metafor burada tek kullanımlıktır. Bu nedenle, atasözlerindeki metaforların çözülmesi atasözünün kullanıldığı bağlama -sosyal duruma- göre olacaktır. Atasözlerindeki metaforlar, bir gösteren ve gösterilen ilişkisiyle işlemektedir; ancak burada “gösteren”in işaret ettiği “gösterilen” kümesi klasik şiirde olduğundan çok daha geniştir. Böylelikle atasözlerinde metafor kullanımı bu özlü söz formlarının daha fazla durum için kullanılabilmesini sağlamaktadır. Bu çalışmaya göre, atasözlerinde metafor kullanımının iki büyük nedeni vardır: biri “söz ekonomisi” ve diğeri “etkinin güçlendirilmesi”. Focusing on "how metaphor works in proverbs," this study seeks some answers on issues concerning why figures of speech, i.e. metaphors, that camouflage meaning, are used commonly in proverbs. Being described as a process of "selection" and "substitution", metaphor brings with itself camouflaging of meaning, and its occurrence is interesting in the case of proverbs, whose aim is to convey a message in the most immediate and effective way. Reasons for using metaphors in proverbs demonstrate how this figure of speech works in proverbs. A comparative examination on metaphors used in proverbs and poems indicate that the use of this figure of speech in these two forms of literary expressions greatly differ from one another. Metaphors function via a relationship between the signifier and the signified. In proverbs, however, the set of the signified that the signifier gestures, is more extensive than in classic poems. Therefore the using of metaphors in proverbs expand the domain in which this succinct literary form of expressions are used. According to this study, there are two major reasons for using metaphor in proverbs: one is "word economy" and the other is "intensifying of the effect".