Atasözlerinde adil dünya inancı

Abstract

Halk edebiyatı alanında geçmişten günümüze dek yapılmış olan çalışmalara bakılırsa, atasözlerini farklı bağlamlarda inceleyen pek çok araştırma ile karşılaşılacaktır. Yine son dönemlerde edebiyat alanında, psikoloji biliminin sıkça kullanılması dikkat çekici bir özellik olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak yapılan çalışmalar genellikle, S.Freud ve C. Gustave Jung’a ait kuramların sağladığı bakış açılarıyla sınırlı kalmaktadır. Oysaki psikanalizin yanı sıra, psikoloji bilimine ait pek çok kavram edebiyat alanında işlevsel olarak kullanılabilir niteliktedir. Türkiye Türkçesinde kullanılan atasözleri ve dinî inanç temaları üzerinde yoğunlaşan bu çalışma, atasözlerinin anlamsal karşılıkları ile dinî inanç arasındaki ilişkiye, sosyal psikolojinin önemli kavramlarından biri olan adil dünya inancı açısından bakan bir metindir. Bilindiği üzere atasözleri, tecrübeleri aktardığına inanılan, anlamı derin; ancak anlam bakımından öz niteliği taşıyan, kimi zaman da nükteli ifadeler içeren cümlelerdir. Diğer yandan, atasözlerinin birer dil ürünü olduğu göz önüne alınırsa içeriğinde kolektif inanç ve değerlere dair izlere de rastlanabileceğini söylemek mümkün görünmektedir. Bu varsayım üzerinden hareketle bu çalışmada, adil dünya inancı kavramı hakkında kısaca bilgi verilecek, daha sonra, seçilen 37 örnek atasözü üzerinden söz konusu kavram ile dinî inancın nasıl ilişkilendirilebileceği tartışılacaktır.

Numerous studies have focused on the use of proverbs in different contexts within the field of folklore from past to present. Moreover, the increment in taking advantage of psychology is remarkable in current literature studies. However, the studies usually remain restricted to the perspectives which Jungian and Freudian theories provide. In fact, not only psychoanalysis, but also many other concepts of psychology are qualified to be used functionally in the field of literature. This current study which focuses on the standart modern Turkish proverbs and religious belief themes aims to look the relationship between the semantics of proverbs and religious beliefs from the perspective of “belief in a just world”, the term which is an important concept of social psychology. Proverbs, as acknowledged, are the sentences that transfer the experiences across generations, have deep meanings but semantically core, and sometimes include humorous expressions. Originating from this point of view, in this study, there will be given some basic information about belief in a just world also the relationship between religious beliefs and belief in a just world will be discussed on the basis of 37 sample proverbs.