“Türkiye’ nin ruhu”nda bir hayalet: modern Türk edebiyatı ve sinemasında Dostoyevski ile metinlerarası ve medyalararası karşılaşmalar

Bu çalışmada modern Türk edebiyatı ve Türk sinemasında Dostoyevski ile kurulan metinlerarası ve medyalararası ilişkiler incelenecek, kurulduğu düşünülen bu ilişkilerin Türk edebiyatı ve Türk sinemasına dair ne söylediği hakkında kafa yorulacaktır. İlk bölümde metinlerarasılık kavramına ve bu kavram etrafında dönen tartışmalara değinilecektir. Daha sonraki üç bölümde metinlerarasılık tartışması da akılda tutularak Türk edebiyatında üç farklı dönemin kanonik yazarları olan Ahmet Hamdi Tanpınar, Oğuz Atay ve Orhan Pamuk'un Dostoyevski ile nasıl bir ilişki kurduğuna karşılaştırmalı bir yöntemle bakılacaktır. Beşinci bölümde farklı iletişim araçları ve sanat türlerinin birbiriyle kurduğu ilişkileri odağına alan medyalararasılık ve uyarlama kavramları tartışılacak, daha sonraki iki bölümde ise Nuri Bilge Ceylan ve Zeki Demirkubuz sinemalarında Dostoyevski ile nasıl karşılaşıldığına ve Dostoyevski metinlerinin sinemaya ne gibi stratejilerle dönüştürüldüğüne odaklanılacaktır. Her bölümde yazarların/yönetmenlerin farklı metinleri/filmleri merkeze alınarak Dostoyevski metinleriyle karşılaştırılacaktır. Bu sırada bir yandan metinlerarasılık ve medyalararasılık teorilerinden yararlanılacak bir yandan da her ismin Dostoyevski ile kurduğu ilişkideki farklılığa göre kötülük, trajedi, modernleşme, Doğu-Batı, baba-oğul krizi gibi farklı motifler gündeme alınacaktır. Dönemden döneme Dostoyevski'nin alımlanmasının nasıl değiştiğinden, edebiyat ile sinemanın onunla ilişki kurma biçimindeki farklılıklardan da söz edilecektir. Sonuç itibariyle Türkçede Dostoyevski ile kurulan yoğun ilişkinin ne gibi nedenleri olduğuna, bunun Türkiye, Türkçe edebiyat ve sinema için ne anlama geldiğine dair sonuçlar elde edilmeye çalışılacaktır.

In this thesis, intertextual and intermedial relations established with Dostoevsky in modern Turkish literature and cinema will be examined. What such relations that are thought to be established tell about Turkish literature and Turkish cinema will be pondered. In the first section of the study, the term intertextuality and other debates accruing from this term will be focused on. In the subsequent three parts, keeping the debates regarding intertextuality on mind, canonic authors of three different era Ahmet Hamdi Tanpınar, Oğuz Atay and Orhan Pamuk whose relationships with Dostoevsky will be examined by a comparative method. In the fifth part, terms such as intertextuality and adaptation that focus on the relation between various media instruments and field of arts will be discussed. In the next two parts, the focus will be on how to encounter with Dostoevsky in the cinema of Nuri Bilge Ceylan and Zeki Demirkubuz and through which strategies Dostoyevski’s texts transferred and adapted into cinema. In every part of the study, centering the texts/films of authors/directors will be compared to Dostoevsky’s texts. Meanwhile on one hand, it will be benefited from the term intertextuality and intermediality and on the other hand based the relationship these names established with Dostoevsky, several motifs will be put on the agenda such as evil, tragedy, modernization, East-West, father-son crisis. How Dostoyevski’s reception changed from era to era and the difference in ways literature and cinema established a relationship with him will also be mentioned. As a result, what reasons are behind the dense relationship with Dostoevsky in Turkish, and what this means for Turkey, Turkish literature and Turkish cinema will be investigated. In this thesis intertextual and intermedial relations established with Dostoevsky in Turkish literature and Turkish cinema will be examined. What such relations that are thought to be established tell about Turkish literature and Turkish cinema will be pondered.