Divan şiirinde Türkçe kaygısı

Köprülüzade Mehmed Fuad (1890-1966), 16. yüzyıl şairlerinden Edirneli Nazmi divanında “Türki-yi basiṭ” deyimi kullanılarak nitelenmiş şiirleri bir araya getirip Divan-ı Türki-yi Basiṭ başlığı altında geniş bir önsözle yayımlamıştı (1928). Bu yayım, günümüze değin süregelen büyük yanılgılara yol açtı. Hemen herkes, 16. yüzyılda ciddi bir Türkçecilik akımı başlamış olduğuna inandı ve Naẓmi’nin gerçekten bu başlık altında bir divan düzenlediğini sandı. Oysa aslında Naẓmi, bu şiirleri sadece hüner göstermek için, yani sadece bir oyun olarak “Türki-yi basiṭ” ile yazmıştı. Yazdığı binlerce başka şiirde ise, yabancı kelime kullanmamak veya az yabancı kelime kullanmak gibi bir kaygısı kesinlikle yoktu; ama o şiirlerinde de çeşit çeşit başka tuhaf hünerler göstermişti. Köprülü, bunu pek iyi bildiği halde, dönemin milliyetçilik akımına ayak uydurabilmek için Naẓmi’nin “Türki-yi basiṭ” ile gazeller söylemiş olmasının önemini aşırı derecede abartmaktan kendini alamamıştı. Makalede bu tutum ve bu tutumun yol açtığı yanılgılar ele alınmaktadır.