Metin, tür ve işlev ilişkisinde: 'palavra edebiyatı' ve / veya “kahramanlık anlatıları”

Abstract

Halkbiliminde bilhassa son yarım asırda farklı bakış açıları ortaya konulmuş, modernizmin ortaya koyduğu çeşitli kuramlarla tanımlar ve tasnifler birer sorun haline gelmiştir. Bir metnin adlandırılması, onun hangi bağlam ve işlev açısından anlatıldığı ile doğrudan ilişkili görünmektedir. Sözlü kültüre ait anlatmaların bağlamı değiştikçe işlevleri ve işlevleri değiştikçe de bağlamları farklılaşmakta ve metinler bana göre farklı adlarla anılmaktadır. Bu açıdan, birbiriyle tarihsel ve içeriksel olarak benzer yönler taşıyan avcı ve asker anlatmalarının, oldukça farklı adlandırmalarla anılıyor olması, anlatmaların işlevleri ve bağlamı meselesinin daha kapsamlı gözden geçirilmesi gerekliliğine işaret eder. Sosyalleşme ihtiyacı, kahramanlık öykülerine duyulan bireysel ve toplumsal ihtiyaç, bireysel psikolojik rahatlama ve hatta erginleme gibi çeşitli işlevlerden ve başta anlatıcı olmak üzere zaman ve mekan gibi bağlam unsurlarından ayrı düşünülemeyecek olan bu sözlü kültür ürünlerini isimlendirmek oldukça zor görünmektedir. Bu çalışmada, adı geçen anlatmaların, Dan Ben Amos ve William Bascom gibi isimlerin tür ve tanım üzerindeki fikirlerinden yola çıkarak, neden ve hangi adlarla anıldıklarına değinilmiş ve sonuç olarak da bunların "palavra edebiyatı" veya "kahramanlık anlatıları" alt başlıklarıyla anılabileceği ortaya konulmuştur. Tüm çalışmanın en önemli sonucu ise artık halkbiliminde sınırları kesin olarak çizilmiş "tür"lerden söz etmenin oldukça zor olduğunu göstermiş olmasıdır. Different views were included into folklore especially in the last half century where descriptions and theories that were presented by modernism became problematic. To call a text seems to be related with how it was expressed through which function and context. As long as the context of expressions belongs to oral culture, their functions matter and as long as they do, their framework differs and texts are getting to be reminded through different names. From this sense, to remind expressions of hunter and soldier that carry historical and contextual similarities points out further elaboration on the problem of expressions' functions and contexts. It seems quite hard to call products of oral culture that could not be thought without a need to be socialized, individual and social needs to the epic stories, individual psychological relax and context issues that majorly involves time and venue. This piece is blueprinted to show why and through what names the so-called expressions could be categorized as "boastful literature" or "heroic stories" on the basis of the path drawn by authors like Dan Ben Amos and William Bascom. The most critical outcome of the whole piece is, on the other hand, to show how it is hard to talk about a certainly defined type at folklore.