Okuru edebiyat sahnesine davet etmek: okur-cevap kuramı çerçevesinde bir yöntem önerisi

Abstract

Bu tezin temel amacı edebiyat eleştirisi ve edebiyat tarihi yazımına okurun daha fazla dahil edilmesi gerektiğini öne sürerek bunun nasıl yapılabileceğine dair disiplinler arası çalışmaya dayalı bir yöntem önerisi sunmaktır. Bu doğrultuda öncelikle post yapısalcı teori çerçevesinde Roland Barthes ve Michel Foucault’nun metinleri üzerinden edebiyat eleştirisinde okurun önemini vurgulayacak, daha sonra ise okur merkezli edebiyat teorilerinden Okur-Cevap Kuramının kavramlarından yararlanarak bir çalışma önerisinde bulunacaktır. Bu bağlamda Hans Robert Jauss’un öne sürdüğü alımlama tarihi kavramı çerçevesinde beklentiler anlayışı ve estetik mesafe kavramlarına yer verecektir. Daha sonra Stanley Fish’in etkileşim toplulukları kavramını da değerlendirmeye alarak bir model öne sürecektir. Bu doğrultuda okur merkezli edebiyat kuramının öncelikli kavramı olarak görülen etkileşim topluluklarının tanımlanması için Türkiye’de gerçekleştirilen geniş kapsamlı iki okuma kültürü anketi olan “Türkiye Okuma Kültürü Haritası” ile “Türkiye Okuma Kültürü Araştırmasının” bulgularını değerlendirerek okur merkezli edebiyat kuramı çerçevesinde tanımlanacak etkileşim toplulukları için gerekli olan veriler hakkında önerilerde bulunacaktır. Son olarak “Türkiye Okuma Kültürü Araştırmasından” seçilen “çocuk ve kitap” konusu ile “sosyal medya ve okuma pratikleri” konuları üzerinden bir vaka analizi yaparak verilerin işlenmesi konusuna değinilecektir. Sonuç bölümünde ise alımlama tarihi konusunu ele almak üzere edebiyat arşiv çalışmaları üzerinden örnekler verilecektir. Böylelikle okurun edebiyat eleştirisine daha fazla dahil edilmesi için bir öneride bulunmanın yanı sıra gerek edebiyat eleştirisi gerek edebiyat tarihi için okur kavramının önemini vurgulayacaktır.

Underlying the significance that the reader should be included more in literary criticism and literary history writing, the main aim of this thesis is to propose an interdisciplinary method on how this could be achieved. In that sense, this thesis firstly underlines the significance of the reader for literary criticism through writings of Roland Barthes and Michelle Foucault within the scope of post-structuralism. And then, it proposes a methodology by drawing on reader-centered theories and concepts of Reader-Response Theory. Accordingly, it includes concepts of horizon of expectations and aesthetic distance within the frame of reception history developed by Hans Robert Jauss. Moreover, it proposes a model through the review of Stanley Fish’s concept called imperative communities. In this direction, by evaluating the findings of the "Turkey Reading Culture Map" and the "Turkey Reading Culture Research", two comprehensive reading culture surveys conducted in Turkey to define the interpretive communities, this thesis makes suggestions regarding the data that is necessary for the imperative communities defined within the scope of reader-centered literary theory. Finally, it makes suggestions about how the data could be processed by doing a case study on topics of “child and book” and “social media and reading practices” selected from “Turkey Reading Culture Research”. In the conclusion section, examples from literary archival studies are given to examine the subject of reception history. Thus, in addition to making a proposal for the reader to be included in literary criticism more, it will emphasize the importance of the concept of reader for both literary criticism and literary history.