Roma hukukunda haksız fiil ve suç ilişkisi ışığında tazminatın cezalandırıci fonksiyonu

Abstract

Roma hukukunda haksız fiil ve suç ilişkisi, özel hukuk ve kamu hukukunun iç içe geçtiği özel bir yapıya işaret eder. Roma hukukunda suçlar, kamu suçlarını ifade eden crimina /delicta publica ve özel hukuka ilişkin haksız fiilleri karşılayan delicta privata olarak iki farklı rejime tabi olmuşlardır. Delicta privata bakımından, suç karşılığı öngörülen ceza hem failin cezalandırılmasına, hem de zarar gören kişinin zararının giderilmesine yönelmiştir. Zamanla haksız fiil-suç ilişkisinin netleşmesi, haksız fiiller bakımından tazminatın cezalandırıcı fonksiyonunu kaybetmesine neden olmuş; haksız fiiller sonucu öngörülen tazminat sadece zarar görenin malvarlığında status quo ante sağlama amacına odaklanmıştır. Öte yandan çağımız hukuki paradigması Roma hukukuna dönüşe işaret etmektedir. Bugün Kıt’a Avrupası hukukunda “özel hukuk cezası” kurumunun, özellikle rekabet hukuku ya da fikri ve sınai mülkiyet hukuku bakımından kabul edilmeye başlandığı görülmektedir. Özel hukuk cezalarının hukuki niteliğinin anlaşılması ise, haksız fiil ve suç kavramlarının tarihsel bir değerlendirmeye tabi tutulmasını gerektirmektedir. Gelecekte Kıt’a Avrupası hukuku bakımından daha da yaygınlaşacağı öngörülen özel hukuk cezaları, Roma hukukunun hukuk ve ekonomi öğretisini ne denli içselleştirdiğinin bir kanıtıdır.