Halit Ziya hikâyelerini temaşa etmek: manzaranın keşfiyle dışa vurulan içsellik

Bu tez teorik odağına Japon edebiyat eleştirmeni Kojin Karatani’nin Derinliğin Keşfi: Modern Japon Edebiyatının Kökenleri adlı çalışmasından “manzaranın keşfi”ni alarak bunu Halit Ziya’nın özellikle hikâyelerineve özellikle de 1890’lardaki hikâyelerine uygulayacak, bir anlamda modern Türk edebiyatının kökenlerini Halit Ziya’da arayacak. Karatani’nin 1890’lardan Japon romancı Doppo Kunikida’ya yaptığı okumanın bir benzerini Halit Ziya’ya yapacak. Karatani modern Japon edebiyatının kökenlerini manzaranın keşfi, buna bağlı olarak içselliğin yani içsel insanın keşfi ve içsel insanın kendini ifade ettiği soyut diliolarak birbirine bağımlı bir formül çerçevesinde çözümlemeye çalışır. Bu tez ise bu formülün Halit Ziya anlatılarına, onun hikâyelerine odaklanarak nasıl uyduğunu gösterecek. Bu formülün her bir parçası da ayrı ayrı üç bölümün odağı olacak. Tezin ilk bölümünde on dokuzuncu yüzyıl sonunda ulaşım araçları, fotoğraf ve pencere (vitrin) gibi yeni teknolojik araçlar ile görmenin nasıl değiştiği ve manzaranın nasıl keşfedildiği üzerinde durulacak, ikinci bölümde ise manzaranın keşfedildiği ortamda içselliğin, içsel insanın nasıl ve hangi bağlantılarla keşfedildiği açıklanacak, son bölümde ise manzarayı keşfeden içsel insanın kendini bulduğu soyut dili ve bu dil üzerinden yapılan tartışmalara odaklanılacaktır. Halit Ziya’nın kendinden önceki kuşak ve dönemindeki edebiyatçılardan farkını da ortaya koyacak olan bu tez, bir anlamda Ziya’nın kendinden sonraki psikolojik-dışa vurumcu karakterler kaleme alan yazarların da öncüsü olduğunu vurgulayacaktır.

This thesis will focus on the roots of modern Turkish literature in Halit Ziya’s stories, especially in his stories written in 1890sthrough Japanese literature critic Kojin Karatani’s work Origins of Modern Japanese Literature and his theory the discovery of landscape. And, it will analyse Halit Ziya similar with Karatani’s reading on Japanese novelist Doppo Kunikida in 1890s. Karatani looks for the roots of modern Japanese literature by formulating it within the frame of the discovery of landscape, the discovery of interiority and inner man’s intangible language. In a similar vein, this thesis will show that in Halit Ziya’s short narratives, we find a similar discovery of landscape and interiority via a new language. First chapter will emphasize the links between technological advantages (such as the inventions of camera, new means of transportation) and the discovery of landscape. Second chapter will focus on the emergence of the modern man with an inner world in conjunction with this discovery. Finally, the third chapter will study new language employed by this new man.As such, this thesis will reveal the difference and exceptional position of Halit Ziya in relation to previous generation as well as his own, while pointing out the ways in which his writing influenced the expressionist narrative style of subsequent novelists.