Celâliler ve üç evliya çelebi

Abstract

Bu makalede Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’’nde Celâlilerin nasıl değerlendirildiği incelenecektir. Evliya Çelebi onyedinci yüzyılda Osmanlı’’nın Anadolu vilayetlerinde isyan eden ve eşkıyalık yapan kimi Celâli liderleri üzerine uzun değerlendirmeler kaleme almış, ilginç ayrıntılar vermiştir. Ancak bu değerlendirmeler birinden diğerine büyük farklılıklar gösterir. Bazı Celâli Şahsiyetlerine karşı daha sempatik yaklaşırken, diğerlerine karşı daha olumsuz ve lanetleyici sert bir dil kullanır. Bu çalışma, Evliya’’nın anlatılarındaki bu farklılıkları öncelikle kendisinin zaman zaman söz konusu Celâli lideri paşalardan bazılarının hizmetinde bulunmuş olmasıyla açıklamaktadır. Bir başka muhtemel faktör ise, yer yer devlete hizmet/ihanet söylemi kullansa da, esasen kendisinin onyedinci yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’’nun yönetici sınıfı içinde keskinleşen güç mücadeleleri ve hizipleşmelerin her zaman dışında kalamasa da, esasen onların ötesindeki ““müsahip/nedim”” konumudur.