Yargı etiği

Abstract

Etik, insanın gerek bireysel yaşamında gerek toplumsal yaşam bakımından uyması gereken önemli kavramlardan birisidir. Ahlâk kavramı ile ilişkisi konusunda genellikle kabul edildiği üzere ahlâk kuralları, “olan”ı; etik kuralları ise, “olması gereken”i anlatır. Etik kavramı, günümüzde “meslek etiği” şeklinde giderek canlanan, tartışılan ve derinleşen bir konu haline gelmiştir. Bu bağlamda etik, “adalete uygun karar verme” işlevi çerçevesinde, hâkimlik mesleğiyle de yakından ilgilidir. Diğer mesleklerde olduğu gibi hâkimlerin de görevlerini belli etik ilkeler çerçevesinde yerine getirmesi zorunludur. Etik ilkelerin neler olduğu veya olması gerektiği konusunda, millî ve milletlerarası çeşitli düzenlemeler yapılmıştır ve bu hususta yeni yeni gelişmeler yaşanmaktadır. Yargı etiğinin temel ilkelerinin başında, hâkimin dışardan gelecek etki ve baskılar altıda kalmamasını ifade eden “bağımsızlık ilkesi” ile doğrudan doğruya hâkimin bizzat kendisinden/içinden gelen kişisel eğilimlere yenilmemesi anlamına gelen “tarafsızlık ilkesi” gelir. Anılan ilkeler, adil yargılanma hakkının da gereklerindendir. Bu iki temel etik ilkenin yanı sıra hâkimin görevini, bireylerin mahkemeye ve aslında yargı işlevini yerine getiren Devlet’e karşı duydukları güven duygusunu zedelemeyecek şekilde, kanunların gösterdiği esas ve usuller çerçevesinde, doğru bir biçimde, dürüstlük kurallarına da uyarak yerine getirmesi şarttır. Hâkim, yargılamayı davanın tarafları ve davadaki diğer ilgililer arasında ırk, renk, cinsiyet, ulusal köken, sosyal ve ekonomik statü gibi hususları tümüyle göz ardı ederek evrensel eşitlik kurallarına göre yürütmelidir. Bütün bunların gerçekleştirilebilmesi; bilgi, akıl, deneyim, insana ve doğaya sevgi/saygı duygularıyla bezenmiş olma gibi yüksek değerlere sahip olan ve özetle hâkimlik mesleğinin gerektirdiği ehil ve liyakatli kimselerin hâkim olarak seçilmesine bağlı hususlardır. Elinizdeki makale, mahkemelerin verdikleri kararların adaletli olmasının asgari araçlarından olan yargı etiği kurallarının önemi ve bu konuda Türkiye’de kabul edilen yeni yargı etiği kuralları hakkında bilgi verilmesi ve bunların değerlendirilmesi amacıyla kaleme alınmıştır.

Ethics are a key ingredient in any social contract. Society is either civil or barbarous depending upon the presence of ethics in individual, commercial, and social spheres. While moral rules express the law in force; ethical rules, on the other hand, express the ideal law (lex ferenda).The concept of professional ethics is increasingly relevant, profound, and popular in today’s judiciary structure. In this context, ethics are closely related to judicature within the framework of “making decisions in accordance with justice.” As in other professions, judges are obliged to fulfill their duties within the framework of certain ethical principles. Various national and international regulations have been established regarding such principles. The two key precepts of judicial ethics are the “principle of independence,” where the judge is not influenced by external pressures, and the “principle of impartiality (neutrality),” where the judge does not succumb to personal inclinations and biases. These principles form the basis of a person’s right to a fair trial. Beyond these two fundamental ethical principles, judges must conduct their duties in accordance with the principle of good faith and within the framework of other rules and legal procedures. For example, judges should conduct legal proceedings in accordance with the universal rules of equality. Their decisions should not be affected by race, color, gender, national origin, or socio-economic status of the parties involved in the case. Accomplishing this ideal depends on the quality of the election system, appointing judges with high values including knowledge, intelligence, experience, affection, and respect for all people and nature. These qualities constitute the core requirements of the judge’s profession, defining competency in the role. This article was written for the purpose of clarifying and evaluating the importance of judicial ethics and fairness in Turkish courts.