Ahmet Mithat Efendi romanlarında metinsel kararsızlık

Abstract

Bu tezde Ahmet Mithat Efendi’nin Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Dürdâne Hanım, Taaffüf, Mesâil-i Muğlâka ve Jön Türk romanlarının incelenmesi sonucunda, söz konusu metinlerde, kadının toplumsal konumu, kölelik, ahlak, adalet, din ve toplumsal düzen bağlamlarında ortaya çıkan metinsel boşluk, çelişki ve “kararsızlık”lar açımlanmıştır. Bu amaçla, Gérard Genette’in çalışması uyarınca “anlatıcı” odaklı bir yaklaşım da gözetilerek ele alınan metinlerin, Pierre Macherey’in önerdiği üzere, “birincil sorular”la eşzamanlı olarak “ikincil sorular”a da tabi tutulması yoluyla barındırdıkları “metinsel kararsızlık” somutlanarak bu anlatılarda açığa çıkan ideolojik arka plan serimlenmiştir. Sonuçta, tezde, ele alınan metinlerdeki “anlatıcı”nın daha önceki Ahmet Mithat Efendi incelemelerinde varsayıldığı üzere baştan “tekil,” “egemen” ve “yazara ait” biçiminde yorumlanamayacağı ve Ahmet Mithat Efendi anlatılarında bu bağlamlarda ortaya çıkan ve şimdiye dek yapılan incelemelerde üzerinde hiç durulmamış olan “metinsel kararsızlık”ların, metinlerin ideolojik arka planında Tanzimat dönemini belirleyen etik ve epistemolojik çelişkiyi açığa vurduğu kanıtlanmıştır.