III. Ahmed devri Osmanlı şiirinde sosyal ağlar ve edebî prestij

Abstract

Bu tez, sosyal sermayenin Osmanlı şairlerinin edebî prestiji (kazanılması, korunması, birikimi, kaybı vb.) üzerindeki etkilerini araştırmaktadır. İncelemenin temel amacı, Osmanlı şairlerinin edebî prestijini ve görünürlüğünü etkileyen temel edebî, sosyal, siyasi, kurumsal, kişisel ve tarihî dinamikleri anlamaktır. Bu amaç doğrultusunda tezde, XVIII. yüzyıldan seçilmiş birtakım edebî tür ve metinler (divan, vekaletname, tezkire, şiir ve nazire mecmuaları vb.) incelenmiş ve III. Ahmed döneminde aktif olarak şiir üreten bir grup şaire odaklanılmıştır. Örneklem kümesi olarak seçilen şairler şunlardır: Tırsî (öl. 1140/1727?), Nedîm (öl. 1143/1730), ve Vahîd/Mahtûmî (öl. 1145/1732-33), Arpaemînizâde Sâmî (öl. 1146/1734), Râşid (öl. 1147/1735), İzzet Ali Paşa (öl.1147/1735), Sâkıb Dede (öl. 1148/1736), Seyyîd Vehbî (öl. 1149/1737), Ârifzâde Asım (öl. 1150/1738), Nahîfî (öl. 1151/1739), Âtıf-ı Defterî (öl.1155/1742), Mirzâzâde Sâlim (öl. 1156/1743), Rıza Neccarzâde (öl. 1159/1746), Neylî (öl. 1161/1748) ve Eğrikapılı Râsim (öl. 1169/1756). Bu doğrultuda tez çalışması; saray, medreseler, benzeri kurumsal ve sosyal çevrelerde kurulan edebî ilişkilere ve bağlara (intisap ve himaye vb.) özel bir bakış açısıyla yaklaşmakta ve XVIII. yüzyıl Osmanlı şiirinin alternatif bir resmini sunmaktadır. Bu resmi çerçevelemek ve anlamak için; “sosyal sermaye” ve “sosyal ilişki ağları”, “edebî prestij” ve “edebiyat alanı” gibi belirli teorik yaklaşımlar ve kavramlardan yararlanılmıştır. Araştırmanın temel bulgularından biri şudur: Üçüncü taraf aktörler, yani aracılar, Osmanlı şiir alanında her daim etkin olmuş; şair ile hamisi veya övdüğü kişi/ler arasındaki ilişkilerde, birleştirici ve destekleyici bir rol oynamakla kalmamış şiirlerin sipariş edilmesini, dolaşımını, hatta geleceğini bile etkileyebilmiştir.

This thesis is an investigation into the effects of social capital on the literary prestige (its acquirement, protection, accumulation, loss, and so forth) of Ottoman poets. The primary objective of this investigation is to understand the principle literary, social, political, institutional, personal, and historical dynamics that influenced the prestige and literary visibility of Ottoman poets. Towards this end, the thesis analyzes select literary genres and texts (consisting of divans, vekaletnames, tezkires, and poetry and nazire magazines) from the 18th century and focuses on a group of poets who actively produced poetry during the III. Ahmed era. In accordance with this purpose Tırsî, Nedîm, Vahîd/Mahtûmî, Arpaemînizâde Sâmî, Râşid, İzzet Ali Paşa, Sâkıb Dede, Seyyîd Vehbî, Ârifzâde Asım, Nahîfî, Âtıf-ı Defterî, Mirzâzâde Sâlim, Rıza Neccarzâde, Neylî and Eğrikapılı Râsim were chosen as the sample set. In line with this, with a specific eye towards literary relations and ties (e.g., intisap and patronage) that were established and reflected in royal courts, madrasas, and other institutional and social circles, the thesis presents an alternative picture of the 18th-century Ottoman poetry. In order to frame and understand this picture, the thesis employs particular theoretical lenses, approaches, and concepts such as social capital and social relation networks, literary prestige, and the field of literature. One of the main findings of this investigation is that there were always third party actors, i.e., intermediaries, in the Ottoman literary field that did not only mediate the relations between the poet and his/her patron or commissioner but at times affected, regulated, and even generated the commissioning, circulation, and destiny of poems.