Grup folkloru bağlamında tahtakale esnafı ve geliştirdikleri dilsel kodlar

Abstract

15. yüzyıldan bugüne uzanan çizgide kültür ve ticaret merkezi olarak anıla gelen Tahtakale, İstanbul’un en canlı ticaret merkezlerinden biridir. İstanbul’un fethinden sonra gayri Müslim esnafın ticari konumlarında bir değişiklik yapılmamış; bunun yanı sıra zaman içerisinde Müslüman esnafın da ticarette bulunması semte yeni ve kendine has bir kimlik kazandırmıştır. İstanbul’da kahvehanelerin ilk olarak Tahtakale’de açılması, semte sosyal bir mekan olma özelliğini de katar. Farklı etnik gruplar Tahtakale’de bir araya gelip sosyal paylaşımda bulunarak “dil”i çokkültürlülük bağlamnda kullanma olanağına sahip olurlar. Günümüze uzanan bu süreçte Tahtakale’nin bu çok dilli, çok kültürlü yapısı semt esnafı arasındaki iletişimde de kendini gösterir. Bu kozmopolit yapıda kültürlenme sürecini gerçekleştiren semt, dilsel gelişimini de mevcut çok dilli yapı üzerinden geliştirir. Alan Dundes’in grup tanımından yola çıkarak Tahtakale esnafını “dil” faktörünü paylaşan bir topluluk olarak ele almak mümkün görünmektedir. Esnaf, kendi dilsel kodlarını üreterek ticaret alışkanlıklarına ilişkin özgün bir dil; âdeta bir “Tahtakalece” yaratmıştır. Tahtakale’nin kültürel zenginliğinin, semtin kendine has dilinin çeşitli süreçlerden geçerek bu güne kadar evrilmesine neden olduğu görülmektedir. Temelde usta-çırak ilişkisindeki iletişim alışkanlıklarına dayanarak hazırlanan bu makalede, semtin dilsel kodlarının bazı örneklerine yer verildikten sonra; bu kodlar, bağlamlarında yarattığı sosyo-kültürel etki dolayımıyla ele alınmaktadır.

Tahtakale, an authentic neighbourhood where culture and commerce meet since the fifteenth century, is one of the most vivid commerce centers in İstanbul. The fact that there was no status-related change enforced to tradesmen of the non-Muslim population after the city was conquered contributed to a the new, unique identity of this area. Tahtakale’s multi-lingual, multi-cultural character, even today, reveals itself through –among other levels of social structure– the elements of communication between tradesmen. The fist coffee houses in Istanbul having been established in Tahtakale adds to the character of the district as a place to socialize as well. Variety of ethnic groups in Tahtakale interact each other and have the opportunity to use the “language” in this multicultural setting. The multi-linguistic structure determines both the cultural identity and the lingual development of this cosmopolitan area. In light of Alan Dundes’ definition of “group”, it is possible to take “tradesmen of Tahtakale” as a group that has language as a common factor. By attributing certain linguistic codes to describe specific commercial habits, tradesmen have created a unique “Tahtakale” language. The rich multicultural setting of Tahtakale is the impetus behind the evolvement of this unique langue to what we observe today. In this paper, relying on the data on the communication habits observed in master-apprentice relationships, some examples of such linguistic codes and the contextual socio-cultural effect of these codes are examined.