İzmir'in kültürel mirası: Kemeraltı Çarşısı ve kahve falı kültürü, Ayten Polat’tan kahve telvesinin hikayesi

Abstract

Geçmişten bugüne Türk kültürünün bilinen simgelerinden olan Türk kahvesi, birçok sosyoloji ve tarih çalışmalarına konu olmuştur. Bu araştırmada da Osmanlı topraklarına kahvenin gelişiyle birlikte ortaya çıkan Türk kahvesi ve kahve falı geleneği incelenmiştir. Eski Türk kültüründen beri süregelen şamanlık ve falcılık geleneği günümüzde farklı şekillerde hâlen devam etmektedir. Türklerin eski Şamanlık geleneğindeki büyücülük ve kâhinliğin günümüzdeki kahve falı kültürü ile olan ilişkisi analiz edilmiştir. Ayrıca kahve falı geleneğinin Türkiye’deki en yaygın olduğu yerlerden birisi olan İzmir Kemeraltı Çarşısı’nın tarihi, fal kültüründeki yeri araştırılmıştır. Çalışmada birincil kaynak olarak Kemeraltı Kahveciler Sokağı’ndaki fal kafelerden biri olan Beyzade Cafe’nin sahibi falcı Ayten Polat ile gerçekleştirilen röportajdan yararlanılmıştır. Röportaj sırasında Ayten Polat’ın hayat tecrübelerine, falcılığa başlamasından bu yana Kemeraltı’nın değişimine, fal kültürünün İzmir’deki önemine değinilmiştir. Bu çalışmayla İzmir Kemeraltı Çarşısı’nın ve Türk kahvesi falının tarihi ve kültürel değerinin toplum tarafından daha fazla anlaşılması amaçlanmıştır.

Turkish coffee, one of the well-known symbols of Turkish culture from the past to the present, has been the subject of many sociology and history studies. This research examined the tradition of Turkish coffee and coffee fortune-telling, which emerged with the arrival of coffee in the Ottoman lands. The practice of shamanism and fortune-telling, which has been going on since ancient Turkish culture, continues today in different forms. The relationship between witchcraft and divination in the old Shamanic tradition of the Turks and today's coffee fortune-telling culture has been analyzed. In addition, the history of Izmir Kemeraltı Bazaar, one of the places where the coffee fortune-telling tradition is most common in Turkey, and its place in fortune-telling culture were researched. As primary source in the study, interviews with fortune teller Ayten Polat, the owner of Beyzade Cafe, one of the fortune-telling cafes on Kemeraltı Kahveciler Street were used. During the interview, Ayten Polat's life experiences, the change in Kemeraltı since she started fortune telling, and the importance of fortune-telling culture in Izmir were touched upon. This study aims to understand better the historical and cultural value of Izmir Kemeraltı Bazaar and the Turkish coffee fortune-telling by the society.