Türkiye’de işçi haklarının ve sosyal güvencenin kökeni: Zonguldak Amele Birliği Hastanesi

Abstract

1930-1940 yılları arasında, Türkiye’de madencilik faaliyetlerinin yoğun olduğu Zonguldak ve çevresindeki bölgelerde işçiler zor koşullar altında çalışmaktaydı, sosyal sigorta gibi bir güvenceye sahip değillerdi. Bu yıllarda, işçilerin durumunun geliştirilmesi amacıyla önemli adımlar atıldı. Zonguldak Amelebirliği’nin kurulması ve ileriki tarihlerde Amelebirliği Hastanesi’nin aktif hale gelmesi, havzada görev yapan maden çalışanlarına sosyal güvence ve iş sağlığı açısından yeni imkânlar sağladı. Şehirde yapılanlar, gelecekte, Türkiye’nin iş kanunun oluşmasında etkili oldu. Zonguldak’ta kömürün bulunmasından Türkiye’de işçi haklarının oluşmasına kadar olan bu sürecin anlaşılması için, bu çalışmada, öncelikle Zonguldak’ın madencilik merkezi haline gelmesi ve Amelebirliği’nin kurulması ele alınmıştır. İkinci olarak bahsedilen yıllarda mevcut çalışma şartları detaylandırılmış, Amelebirliği Hastanesi kurulmadan önce işçilerin hastalıkları ve bu hastalıkların tedavi yöntemleri incelenmiştir. Sonradan Amelebirliği Hastanesi’nin kuruluşuna zemin hazırlayan faktörler belirlenmiştir. Hastanenin kuruldukran sonraki faaliyetleri belirtilmiş, ilerleyen vakitlerde Göğüs Hastalıkları Hastanesi’ne dönüşümü kayıtlar ve kaynaklar aracılığıyla anlatılmıştır. Son olarak 1940-1945 yılları ve sonrasında işçi haklarının devam eden gelişimi, Amelebirliği Hastanesi’nin bahsedilen gelişimlere katkıları ile birlikte incelenmiştir. Bu dönemlerde anayasaya eklenen işçi hakları ile ilgili kanunlar ve Amelebirliği’nin haklar üzerindeki etkisi anlatılmıştır. Amelebirliği ve Amelebirliği Hastanesi’nin aktivitelerinin incelenmesi Türkiye’de işçi haklarının gelişiminin daha derin şekilde anlaşılmasını sağlayacaktır.

People that worked in the mining industries of Zonguldak between the years of 1930 and 1940 faced many hardships and they were not provided with a social insurance. However, some services were being built in order to help those who were in disadvantage. The emergence of Amelebirliği and the Amelebirliği Hospital provided the workers with additional benefits related to social insurance and work safety. These benefits, later on, would shape the work laws of Turkey. This project, first, focuses briefly on the history of Zonguldak and the initiation of Amelebirliği to understand the journey from mining of coal to establishment of worker rights. Secondly, the existing working conditions of the time and the activities of Amelebirliği Hospital will be examined. This examination will mainly focus on the social benefits and the health services that were provided for workers. Later on, the transformation of the hospital into a Respiratory Diseases Hospital will be explained with the use of appropriate documentation. Lastly the still-expanding worker rights of 1940s will be examined in relation to the ventures of Amelebirliği Hospital. And, the role of the Amelebirliği in terms of making new laws will be explained with the use of related documents. Understanding Amelebirliği and Amelebirliği Hospital will provide a comprehensive way of understanding the emergence of social rights in Turkey.