1980’lerden günümüze rock’n roll ve punk kültürü ekseninde Türkiye’de fanzin hareketi

Abstract

Söz konusu makale, Türkiye’de fanzin kültürünün 1980’lerden günümüze Rock’n Roll ve Punk hareketleri ekseninde geçirdiği kronolojik ve sosyokültürel dönüşümü analiz etmektedir. Batı’da 1960’lardan itibaren gelişen çeşitli kültür hareketleri ve 1970’lerin Punk dalgası, fanzinleri alternatif medya formu olarak öne çıkardı. Türkiye’de bu kültür, 1980 sonrası sansür ve baskıya karşı bir ifade alanı arayışında ilk örneklerini vermeye başladı. 90’lı yıllarda özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir’de gelişen Punk, Metal ve Rock sahneleriyle birlikte fanzinler yeraltı kültürünün taşıyıcısı hâline geldi; konser duyuruları, müzik eleştirileri ve çeşitli politik söylemlerle iç içe üretim yaptı. 2000’li yıllarla birlikte dijitalleşme bu hareketi dönüştürdü ve kolektif üretim kültürünü zayıflattı. Günümüzde ise fanzinler, sınırlı kolektifler ve bağımsız sanatçılar tarafından nostaljik bir direnç aracı olarak yaşatılmaktadır. Bu çalışma, Altay Öktem (2002), Koray Sarıdoğan (2020) ve Adnan Alper Demirci (2023) gibi kaynaklar ile birlikte sözlü tarih yöntemi ve içerik analizi aracılığıyla bu kültürel hareketin evrimini ortaya koymaktadır.

Following the Rock'n'Roll and Punk scenes from the early 80s to the present, this article analyzes the chronological and sociocultural transformation of fanzine culture, particularly in Türkiye. The counter-cultural movements that developed in the Western world from the 60s onwards and the Punk wave of the 70s brought fanzines to the forefront as an alternative media form. In Türkiye, this culture started to give its first examples after 1980 in the search for a space of expression against censorship and repression. In the 90s, fanzines became the carrier of underground culture with the Punk, Metal and Rock scenes that developed especially in İstanbul, Ankara and İzmir and produced concert announcements, music criticism and political discourse. In the 2000s, digitalization transformed this movement as it has also weakened the culture of collective production. Today, fanzines are maintained by limited collectives and independent artists as a nostalgic means of resistance. This study explores the evolution of this cultural movement through oral history and content analysis with sources such as Altay Öktem (2002), Koray Sarıdoğan (2020) and Adnan Alper Demirci (2023).