Türkiye’deki kemik iliği nakli uygulamalarının tarihçesi

Abstract

Kemik iliği nakli lösemi, lenf bezi kanseri ve kemik iliği yetmezliği gibi hastalıkların tedavisinde kullanılan ve sağlıklı bir vericiden toplanmış olan kemik iliğinin veya kemik iliği kök hücrelerinin hastaya nakledilmesi ile gerçekleştirilen bir tedavi yöntemidir. Kemik iliği nakli yöntemi dünyada 1960’lı yıllar itibariyle kullanılmaya başlanmış ve 1970’li yıllar itibariyle kullanımı yaygınlaşmıştır. Türkiye’de yöntemin ilk uygulanışı resmi verilere göre 1978 yılına dayansa da kemik iliği naklinin yaygın bir tedavi yöntemi haline gelmesi uzun sürmemiştir. Türk hekimlerinin başarılı uygulamaları sayesinde Türkiye’deki nakil uygulamaları dünyadaki gelişmeleri kısa sürede yakalamış ve Türkiye dünyanın önemli nakil merkezlerinden biri haline gelmiştir. 1978 yılında Hacettepe Üniversitesi bünyesinde Prof. Dr. Korkut Özerkan ile başlayan kemik iliği nakli uygulamalarını 1984 yılında GATA’da ilk otolog kemik iliği naklini gerçekleştiren Prof. Dr. Önder Berk ve ekibi ve daha sonra 1992 yılında gerçekleştirilen ilk periferik kök hücre nakli uygulaması ile Ankara Üniversitesi takip etmiştir. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de çocuk hastaların kemik iliği nakli yöntemiyle tedavisi erişkin hastalara göre daha geç başlamış ve 1990’lı yılların başında ilk uygulama İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmada Türkiye’deki kemik iliği naklinin tarihi, bu tarihi yaşayanların gözünden sosyal ve kısmen bilimsel yönden incelenmiştir. Aynı zamanda süreç içerisinde yaşanan zorluklar, yüksek teknoloji ve üst düzey uzman insan kaynağı gerektiren bu işlemin Türkiye’de yaygınlaşması, gelişmesi ve hekimlerin yetişmesinde hangi yöntemlerin kullanıldığı gibi bilgiler de anlatılmıştır. Bone marrow transplantation is a treatment method used in the treatment of diseases such as leukemia, lymph node cancer and bone marrow failure and performed by transplanting bone marrow or bone marrow stem cells collected from a healthy donor to the patient. Bone marrow transplantation method started to be used in the world in the 1960s and its use became widespread in the 1970s. Although the first application of the method in Turkey dates back to 1978 according to official data, it did not take long for bone marrow transplantation to become a common treatment method. Thanks to the successful practices of Turkish physicians, transplantation practices in Turkey have caught up with the developments in the world in a short time and Turkey has become one of the most important transplantation centers of the world. Bone marrow transplantation practices, which started in Turkey with the medical studies of Korkut Özerkan at Hacettepe University in 1978, continued with the practices of Önder Berk and his team, who performed the first autologous bone marrow transplant in GATA in 1984. Later, with the first peripheral stem cell transplant practice in Turkey in 1992, bone marrow transplant practices started and continued at Ankara University. In Turkey, as in the world, the treatment of pediatric patients with bone marrow transplantation started later than adult patients, and the first application was carried out in Istanbul University Faculty of Medicine in the early 1990s. In this study, the history of bone marrow transplantation in Turkey was examined socially and partially scientifically from the eyes of those who lived this history. The difficulties experienced during the process, the prevalence and development of this process, and which methods are used in the training of physicians are also explained.