2023'e doğru Türkiye'de üniversite kütüphaneleri: mevcut durum, sorunlar, standartlar ve çözüm önerileri

Abstract

Çağın gereklerine uygun ve dünya ile rekabet edebilir bir eğitim, öğretim ve araştırma altyapısı için üniversitelerin en azından kendi alanlarında üretilen bilgiye erişebilecek ve bu bilgiyi 7/24 kullanıcılarının hizmetine sunabilecek altyapıya sahip olmaları gerekir. Bu altyapıdan yoksun bir üniversitede dünyanın bilgi ve deneyiminden yeterince yararlanılamadığı ve hatta daha önce üretilmiş bilgi ve deneyimleri tekrar üretmek üzere gereksiz yere zaman ve para harcandığı ileri sürülebilir. Oysa dünyadaki söz sahibi üniversitelere bakıldığında, bu üniversitelerin kütüphanelerine ciddi yatırımlar yaptıkları ve bu yatırımların sürdürülebilir olması için gerekli önlemleri aldıkları görülür. Örnek vermek gerekirse; Avustralya ve Yeni Zelanda üniversite kütüphanelerinin kurum başına ortalama yayın alım bütçesi 9.386.523 dolar, en düşük yayın alım bütçesi ise 5.196.342 dolardır. American Research Library (ARL) üyesi olan Amerika ve Kanada üniversitelerinde kurum başına ortalama yayın alım bütçesi 10.388.129 dolar, en düşük yayın alım bütçesi ise 3.823.732 dolardır. Kütüphane çalışanları açısından bakıldığında Avustralya ve Yeni Zelanda üniversite kütüphanelerindeki en az personel sayısı 53, Amerika ve Kanada üniversitelerindeki en az personel sayısı ise 117’dir. Ülkemiz nüfusunun %42’si 0-24 yaş grubundadır. Sahip olduğumuz genç nüfus nedeniyle üniversite eğitimine büyük bir talep vardır ve her yıl 2 milyona yakın genç üniversiteye girmek için çaba göstermektedir. 2014 yılı verilerine göre ülkemizde bu talebe cevap vermeye çalışan 104’ü devlet, 72’si vakıf olmak üzere toplam 176 üniversite vardır. Bu üniversitelerin 98’i 2006-2014 yılları arasında kurulmuştur. Çok çeşitli alanlara yatırım yapmak zorunda olan yeni kurulmuş üniversiteler maalesef kütüphaneler için yeterince kaynak ayıramamakta ve bu durum sonraki yıllarda da düzeltilememektedir. Yeterli parasal kaynaklar, nitelikli personel, uygun mekanlar ve araştırmayı destekleyecek nitelikte koleksiyonlar oluşturulabilmesi için standartlar belirlenmesi ve bu standartların üniversitelerin kuruluşundan itibaren uygulanması sorunun çözümü için gereklidir.