Heykellerden anıtlara tarihi şekillendirmek: Sait Rüstem

Abstract

Türklerde anıt heykel geleneği Orta Asya’daki Göktürklerin yaptığı anıt mezarlardan başlayarak günümüze farklı dönemlerde farklı işlevler yüklenerek ulaşmıştır. Osmanlı’da batılılaşma hareketleriyle yeniden canlanmaya başlayan heykel sanatı Cumhuriyet Döneminde İslam’ın heykeller üzerine kurduğu baskıdan kurtulmuştur ve kurulan kuruluşlar ve atölyeler sayesinde gelişme fırsatı bulmuştur. Bu dönemde Avrupa’dan getirtilen sanatçılar Türkiye’de kamuya açık alanda heykellerin yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur. Cumhuriyet Dönemi’nde yapılan heykellerin çoğu milli bilinci ve kültürü korumak için yapılmış anıt heykellerdir. 1992 yılında Türkiye’ye gelen Azeri asıllı heykeltıraş Sait Rüstem de Türk halkına mal olmuş kahraman ve efsanevi kişiliklerin anıt heykellerini yapmış; Türkiye’nin çeşitli yerlerine diktiği anıt heykeller sayesinde Cumhuriyet Dönemi’nin modern Türk heykeltıraşları arasına ismini yazdırmıştır. Bu araştırmada Sait Rüstem’in Azerbaycan’da aldığı sanat eğitimi, Sait Rüstem tarafından yapılan Türkiye’nin en büyük anıt heykeli olan Dur Yolcu Mehmetçik Anıtı ve diğer anıt heykelleri incelenmiştir. Sait Rüstem’in sanat anlayışı ve Sait Rüstem’e göre Türkiye’de heykel sanatının gelişmesi için neler yapılması gerektiği de araştırma kapsamında anlatılmıştır.

The tradition of monumental sculptures in the Turkish culture has been used for various purposes during different periods of time, beginning with the monumental graves of the Göktürks in Central Asia. The art of sculpture, which began to revitalize with the westernization movements in the Ottoman Empire, was liberated from the pressure created by Islam on sculptures during the Republican Period and found opportunity to develop thanks to founding establishments and workshops. During this period, artists brought from Europe have contributed to the expansion of statues in public places in Turkey. Most of the Republican period sculptures are monumental sculptures built to protect national consciousness and culture. In 1992, Sait Rüstem who is an Azeri sculptor, came to Turkey and made memorial statues of the legendary personalities which belongs to the Turkish culture. Sait Rüstem wrote his name among modern Turkish sculptors thanks to his contributions with his sculptor works. In this research, Sait Rüstem’s sculpture art education in Azerbaijan, Turkey’s longest monumental statue Dur Yolcu Mehmetçik Anıtı together with other monumental sculptor works of Sait Rüstem were examined. Sait Rüstem’s perspective of art and Sait Rüstem’s opinions based on what should be done for the development of sculpture art in Turkey have been described in the context of the research.