Türkçe metinler üzerine yapılan sayısal üslup araştırmalarını inceleyen ve Benim Adım Kırmızı çevirilerinin aslına alan sadakatini ölçen bir çalışma

Abstract

Bu makalede bilişimin beşerî bilimlerdeki önemli bir uygulaması olan sayısal üslup analizi yönteminin tanıtılması hedeflenmiş ve çevirilerin aslına sadakatini ölçen özgün bir araştırma sunulmuştur. Sayısal üslup analizi, bilgi ve belge yönetiminde çeşitli sınıflama işlemlerini gerçekleştiren ve edebiyat araştırmalarında yakın okuma sırasında görülmesi mümkün olmayan gözlemleri sağlayan yaklaşımlardan oluşmaktadır. Makalede, öncelikle Türkçe metinler üzerinde çalışmak isteyen araştırmacılar için, üslup analizinin Türkçeye nasıl uyarlanacağı anlatılmış ve bu konuda Türkçe metinler üzerinde yapılan çalışmaları inceleyen kapsamlı bir kaynak taraması sunulmuştur. Üslup analizinin uygulama amaçları örneklerle incelenmiş, ön işleme ve öznitelik çıkarımı, sınıflandırma yaklaşımları, başarı düzeyi değerlendirmesi ve yardımcı bilişim araçları konularına yer verilmiştir. Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı isimli romanı ve çevirilerindeki üslup uyumuna ilişkin sunulan özgün araştırma, roman kahramanlarının temel bileşenler düzlemindeki dağılımlarını inceleyen yeni bir yaklaşım kullanmaktadır. İstatistiksel olarak kayda değer olan gözlemler yazar üslubunun çevirilerde korunduğunu gösteren niteliktedir.

In this article an important problem of digital humanities, stylometry, is introduced and a novel study on quantification of translation loyalty is presented. Stylometry involves approaches that perform various classification tasks in information and document management and provides observations in literary analyses that cannot be obtained by close reading. A comprehensive survey of related studies and ways of adapting them to Turkish are presented for researchers who want to work on Turkish texts. In this context, the purpose of stylistic analysis, pre-processing, feature extraction and classification approaches, performance measures and available software tools are provided. Our new study on Orhan Pamuk’s novel My Name is Red quantifies the consistency of translations with the original work and uses a new approach that examines the distributions of novel protagonists on the principal components analysis plane. Statistically significant observations show that the writer style is preserved in translations.