“Becoming a Roman”: Anatolians in the imperial Roman navy

Abstract

Although much has been written concerning the Roman army and its legions and auxiliary regiments, far less is available and accessible regarding the nature and role of the Roman navy1. This is especially true with regard to the origins and other associated matters of those men who served in this force, a lacuna this article seeks to redress to some extent by focusing on those members of the Imperial Roman Navy certainly or probably recruited from the Anatolian provinces. However, to place this study into context, Part I provides an overview of the origins and nature of the Imperial Roman Navy, a subject likely to be unfamiliar to most readers of this journal, and so an essential prelude to Part II, which details what is known of those certain or probable natives of the Anatolian provinces who served in this force as provided by the evidence of the epigraphic sources available, these being presented in summary form in Part III.

Roma Ordusu ve lejyonları ile yardımcı birlikleri hakkında bugüne kadar çok şey yazılmış fakat Roma Donanması’nın yapısı ve rolü hakkında çok daha az şey bilinmekte ve erişilebilmektedir. Bu kuvvette hizmet eden adamların kökenleri ve diğer ilgili hususlar söz konusu olduğunda eksiklik özellikle dikkat çekmekte. Bu çalışma Roma İmparatorluk Donanması’nın kesinlikle veya büyük olasılıkla Anadolu eyaletlerinden alınan üyelerine odaklanarak söz konusu boşluğu bir dereceye kadar doldurmaya çalışılmaktadır. Ancak, bu çalışmayı kontekste oturtabilmek için Birinci Kısım’da Roma İmparatorluk Donanması’nın kökeni ve doğası üzerine genel bilgi verilmiştir. Çünkü okuyucuların bu konuyla fazla tanışık olmadığı kanaatindeyiz. İkinci Kısım’da bu kuvvette hizmet veren, Anadolu eyaletleri kökenlileri hakkında, Üçüncü Kısım’da özetlenen iki ana tipte epigrafik kaynaktan elde edilen bulgulara dayanarak bilgi verilmektedir. Bu kaynaklar ya taş üzerindeki yazıtlar – ki genellikle mezar taşlarıdır – veya Roma filolarında hizmet süresini doldurmuş ve şerefiyle terhis edilmiş eski ordu mensubu olduğuna dair haklarını ve ayrıcalıklarını teyit eden diplomata denilen tunç “sertifika”lardır. Mevcut durumda 61 belge, tahmin edileceği gibi, Roma İmparatorluk Donanması’nın Anadolulu mensuplarının büyük çoğunluğunun deniz kıyısındaki eyaletlerden, ve özellikle de Kilikya’dan geldiğini göstermektedir. Geri kalan ise başlıca Asia, Pontus ve Bithynia, ya da Lykia-Pamphylia eyaletlerinden olup Kappadokia ve Galatia’dan ise birer münferit kayıt söz konusudur. Analiz sonucunda görülmüştür ki, genelde, Roma İmparatorluk Donanması’na katılan Anadolulular, İtalyan filolarının diğer mensupları ile aynı adlandırmaları benimsemişlerdir ve benzer şekilde, deniz kuvvetlerine katılma yaşları da aynıdır. MS 73/74 civarında mecburi hizmet süresi 26 yıl iken bu MS 205’ten sonra 28 yıla çıkartılmıştı ve yine benzer şekilde, bu Anadolulu denizcilerin birçoğu hizmet süresini tamamlayamamıştır fakat bir kısmı “müşterek hukuk – evliliği” yapmış ve ölümlerinden önce çocuk sahibi de olabilmiştir. Üstelik, bu “eşlerin” yalnızca çok azının kökeni saptanabilmiş olmasına karşın bazıları Anadolulu, ve geri kalanları da Afrika ve “Yunanistan” da dahil geniş Roma coğrafyasından gelmiş olsa gerektir. Çalışmanın sonuç bölümünde, bu analizin, Roma İmparatorluk Donanması’nda görev yapan bu “yabancı”lar hakkında önceki çalışmaların sonuçlarıyla genelde nasıl örtüştüğü vurgulanmaktadır. Ayrıca, İmparator Vespasianus’un donanma reformları sayesinde, Anadolu’nun kırsal alanlarından gelenlerin bilinçli şekilde olmasa da ordunun bu kuvvetine girmeyi nasıl tercih ettikleri de gösterilmektedir. Bu, Roma vatandaşı olmaktan kaynaklanan tüm faydalarıyla birlikte “Romalılaşmak” için hızlı bir yoldu.