On yedinci yüzyıl seyyahı Evliya Çelebi, Seyahatnâmesinde birçok olağanüstü olay anlatısına, cadılara, vampirlere, büyücülere yer verir. Bu anlatılarını; genellemeci bir yaklaşımla “abartı”, “uydurma” gibi etiketlerle değerlendirip bir tarafa bırakmak yerine, Seyahatnâme’ye kurgusal açıdan yaklaşıp nerede, hangi bağlamda cadıları ve diğer olağanüstü yaratıkları metne yerleştirdiğini araştırmak gerekir. Bu yazıda, Seyahatnâme’de ağırlıklı olarak eski zamanlarda geçmiş olağanüstülükleri anlatan Evliya Çelebi’nin bizzat kendisinin deneyimlediğini belirttiği üç olağanüstü olay, yakın okuma tekniği ile incelenerek ciltler içinde nasıl bir bağlamda yer aldıkları üzerinde durulacaktır. Yedinci ciltte, bir Çerkez köyünde gördüğünü söylediği oburların, havada çeşitli nesneler üzerinde uçarken gece boyu yaptıkları savaşa; üçüncü ciltte bir Bulgar köyünde yanıbaşında tavuğa dönüşen cadının ertesi sabah yeniden insan oluşuna; sekizinci ciltte hava büyüsü yaparak nehri donduran Kalmuk Tatarı’nın kendine özgü tuhaf hareketlerine yer veren Evliya Çelebi’nin, yaşadığını iddia ettiği bu olaylarda “korku” unsuru araştırılacaktır. Evliya Çelebi’nin eski zamanlara ait olduğunu belirttiği olağanüstü olayları anlatımı ile kendisinin bizzat yaşadığını iddia ettiği olayları anlatımı arasındaki farklar “tarihî gerçeklik” ve “hakikât” ekseninde ele alınacaktır. Bu inceleme sonucunda ortaya konulacak ortak özellikler ile Seyahatnâme’nin, halk geleneğindeki olağanüstü anlatılardan kurgusal açıdan nasıl faydalandığı ve hangi noktada ayrıldığı gösterilmeye çalışılacaktır. Anlatıda tekdüzeliği kırma, eğlendirme, egzotizm, parodi, “ben” anlatıcı gibi unsurlar sorgulanarak Evliya’nın kurgu teknikleri irdelenecektir.

In his Seyahatnâme (Book of Travels), Evliya Çelebi tells stories about witches, vampires and wizards. The context and place of these tales should be reviewed with a fictional approach instead of being labelled as mere “exaggerations”. Using a close reading technique, this paper focuses on three extraordinary incidents that Evliya Çelebi experienced, and the context of these incidents within different “Books”. The element of “fear” will be explored regarding the tales on the war of witches flying on various objects in a Circassian village in the seventh book, a witch who turns into a chicken in a Bulgarian village in the third book and a Kalmuk Tatarian wizard making a weather spell to freeze a river in the eight book. By putting forth the common features between these tales, this paper attempts to demonstrate how, from a fictive point of view, Evliya Çelebi makes use of supernatural narratives in folk tradition and at which points he deviates from them. The fictional style of Evliya Çelebi will be analyzed by mainly focusing on the role of amusement, egzotism and parody in breaking the monotony of narration.