İdeolojinin aktarımında halk hikâyelerinin işlevi: Arzu ile Kanber örneği

Abstract

Bu çalışmanın ilk aşamasında Bekir Sıtkı Kunt’un 1940 yılında yeniden yazdığı Arzu ile Kanber hikâyesinde, Arzu ve Kanber karakterlerinin asıl hikâyeden nasıl farklılaştığı ve hikâyeye eklenen modern unsurlar tespit edilecektir. Sonrasında bu belirlemelerden yola çıkılarak, yapılan değişikliklerin Cumhuriyet ideolojisiyle olan bağıntısı, ulaşılmak istenen hedeflerle uyumluluğu ve o dönemki Türkiye koşullarıyla ne derece örtüştüğü, döneme ait somut verilerle kıyaslanarak değerlendirilecektir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti 1923’te bir takım idealler ve ilkelerle kurulduğunda, birçok yeni kurulan ulus devletin olduğu gibi Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda da önemli süreçlerden biri uluslaşma ve yeni devletin ideolojisini halka benimsetme süreci idi. Halkın, yapılan reformları içselleştirmesi beklendiği kadar kolay değildi. Egemen söylemi halka benimsetmek için folklor ürünlerinden yararlanmak, dünyada da örnekleri görülen bir yöntemdi. 1937’de dönemin İçişleri Bakanı tarafından bazı halk masallarının “modernize edilmesi” istemi de bu kullanıma bir örnek teşkil etti. Reformların halk kitapları aracılığıyla yaygınlaştırılmak istenmesinin nedeni, bu kitaplardaki kahramanların halk tarafından çok sevilmesiydi. Sevilen kahramanlar hangi mesajı verirse, halkın mesajları benimseyeceği ve hikâyedeki olay örgüsünün değişmesi ve kahramanın rejimle uyumlu davranışlar sergilemesinin tepki oluşturmayacağı düşünüldü. Bakanlık tarafından belirlenen bazı halk hikâyeleri dönemin ünlü edebiyatçıları tarafından yeniden kaleme alındı.

The first phase of this study will dwell upon Arzu and Kanber, a folk tale rewritten by Bekir Si{dotless}tki{dotless} Kunt in 1940, with regard to the modern elements attached to the tale and how the main characters differ from the original story. Then, on the basis of these determinations, their relevancy to the republican ideology and compatibility with the desired ideals and to what extent they overlapped with the conditions of Turkey in that period will be considered by comparison with the concrete circumstances of the time. When the Republic of Turkey was founded on the grounds of several ideals and principles, the nation building process and making people to accept the new ideology of the state was among the crucial steps for the country as for most of the newly formed nation states. It was not as easy as expected for the people to interiorize these reforms. Benefitting from works of folk literature had been preferred by several states in the world as a method of making people to adopt the ruling discourse. The Turkish Minister for Interior Affairs' demand for several folk tales to be "modernized" in 1937 can be seen as an example in this respect. The reason of utilizing folk books for the dissemination of the reforms among the people was the fact that that they were very much appreciated by the people. It was expected that the people would interiorize the message given by the protagonist and would neither react to the changes in the plot nor to the behaviors of the character that are compatible with the regime. In this context certain folk tales preferred by the Ministry had been rewritten by the famous letter of men of that period.