20. yüzyılda İngiliz Monarkların Türkiye ziyaretleri ve bu ziyaretlerin Türk siyasi tarihindeki yeri

Abstract

1936, 1961 ve 1971 yıllarında olmak üzere İngiliz monarkları tarafından Türkiye’ye gerçekleştirilen üç farklı ziyaret ve bu ziyaretlerin Türk-İngiliz ilişkileri, Türk siyaseti ve devlet yönetimi üzerindeki etkileri incelenecektir. Ele alınacak ilk ziyaret, Kral VIII. Edward tarafından 1936 yılında gerçekleştirilmiştir. Resmi olmayan bu ziyaret, I. Dünya Savaşı sürecinde zedelenen Türk-İngiliz ilişkileri açısından olumlu bir etki yaratmıştır. İstanbul ve Çanakkale’de bulunan Kral Mustafa Kemal Atatürk’le görüşmeler de gerçekleştirmiştir. Kraliçe II. Elizabeth’in 1961’deki ilk Türkiye ziyareti ise o dönem ülkenin gündemindeki önemli konulardan olan Başbakan Adnan Menderes ve diğer DP’lilerin yargılanma ve olası idam cezaları açısından önem taşımaktadır. Kraliçe’nin Esenboğa Havaalanında Devlet Başkanı Cemal Gürsel’le gerçekleştirdiği bir saatlik görüşmeye idam cezaları hakkında sergilenecek tutum konu olmuştur. Önceki iki ziyaretin aksine resmi olarak nitelendirilebilecek ilk ziyaret Kraliçe tarafından 1971 yılında gerçekleştirilmiştir. Sekiz günlük bu ziyaretle Türkiye’de o zaman bulunan siyasi kriz geçici olarak duraklamış olsa da Kraliçenin gidişiyle Başbakan istifasını vermiştir. İngiliz Monarklarının yaptığı ziyaretlerin Türkiye’nin dinamiklerinde yarattığı etkiler kapsamlı bir şekilde işlenecektir.

Several different visits to Turkey, which were carried out by British monarchs, in 1936, 1961 and 1971, and the consequences of these visits on Turkish-British relations, Turkish politics and state administration will be examined. The first visit to be considered, was carried out by King VIII. Edward in 1936. This ‘unofficial’ visit had a positive impact on Turkish- British relations, which were damaged as a result of the First World War. The King, who visited Istanbul and Çanakkale, also held meetings with Mustafa Kemal Atatürk. Queen Elizabeth's first visit to Turkey in 1961 is important in terms of the trial and possible death sentences of Prime Minister Adnan Menderes and other DP members, which was one of the most primary issues on the country's agenda at that time. The subject of the Queen's one hour meeting with President Cemal Gürsel at Esenboğa Airport was the attitude to be displayed by Turkey, about the death penalty. Unlike the prior two visits, the first official visit was made by the Queen in 1971. Even though the political crisis in Turkey at that time was temporarily suspended with this eight-day visit, the Prime Minister gave his resignation just after the Queen's departure. The effects of British Monarchs’ visits on the dynamics of Turkey will be comprehensively examined.