The "lies" of courtiers: A performative analysis of the aleppan tall tales in evliya çelebi's book of travels

Abstract

Evliya Çelebi's Book of Travels (Seyāhatnāme) is not simply a record of the journeys of a traveler, but also, in many ways, the memoirs of an Ottoman courtier. As such, it records a number of instances of courtiers in the act of performing at courtly gatherings, which were, to a great extent, oral gatherings where products of oral culture were exchanged in a living environment. In this article, I will be focusing on one instance of such a gathering; namely, the section of the third volume of the Book of Travels that Robert Dankoff has called "Tall Tales in Aleppo". This section is noteworthy in that it inscribes a back-and-forth oral storytelling exchange- specifically, an exchange of tall tales-that occurred during the course of a gathering of courtiers, Evliya Çelebi being one among them, and their lord. I will analyze this exchange in terms of the oral performative environment typically associated with tall tales, in an attempt to see what this might tell us not only about the oral environment of courtly gatherings, but also about certain of Evliya Çelebi's authorial (and hence, by implication, performative) strategies in composing the Book of Travels.

Evliya Çelebi’nin Seyāhatnāme’si yalnızca bir seyyahın yaptığı seyahatlerin kaydı olmakla kalmaz, aynı zamanda pek çok bakımdan bir Osmanlı musahibinin anılarını da içererek aktarır. Böylece Seyāhatnāme, birkaç örnekte doğrudan görüldüğü üzere, saray meclislerinde toplanan musahiplerin gerçekleştirdiği sözlü icraları da kayda geçirir. Nitekim bu meclis anlatımlarına yakından bakıldığında, aslında bunların büyük oranda sözlü kültür alanına ait ürünlerin karşılıklı alışverişine sahne olan canlı sözlü icra ortamlarını yansıttığı görülür. Bu yazıda metinde aktarılan bu meclis ortamlarından, Seyāhatnāme’nin üçüncü cildinde yer alan ve Robert Dankoff’un “Halep’teki Mavallar” diye adlandırdığı bir örneğe odaklanılacaktır. Bu bölüm, aralarında Evliya Çelebi’nin de bulunduğu bir grup musahip ve onların maiyetinde görev aldıkları efendilerinin de içinde bulunduğu bir meclis ortamında geçen karşılıklı sözlü hikâye –özellikle de karşılıklı maval okunma– icralarını yazıya geçirmesi bakımından dikkat çekicidir. Bu yazıda, karşılıklı sözlü icraların gerçekleştiği bu meclis, mavallar açısından belirleyici ve tanımlayıcı olan sözlü icra ortamı özellikleri açısından incelenecek ve bu yolla inceleme konusu olan bu icra ortamının, yalnızca söz konusu meclislerin sözlü kültür alanı özellikleri açısından değil, Evliya Çelebi’nin Seyāhatnāme’yi oluştururken kullandığı yazarlık (ve dolayısıyla elbette icraya dayalı) taktikleri açısından da bize neler söylediği ortaya konacaktır.